Chí khí anh hùng (trích Truyện Kiều) – Ngữ văn 10 – HOC247

• Tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên.
• Là một nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam
• Xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn học và làm quan.
• Vốn là người học giỏi nên lớn lên Nguyễn Du đã đỗ Thái học sinh và ra làm quan.
• Thanh niên ông được chuyển sang đi sứ Trung Quốc
• Về già bệnh tật phải ăn nhờ ở đậu nhà người thân
• Ông để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong đó nổi bật nhất là “Truyện Kiều”

• Ví trí: từ 2213 đến 2230 trong Truyện Kiều.
• Nội dung: Kiều bị lừa và rơi vào lầu xanh lần thứ hai, cuộc đời nàng hầu như bế tắc hoàn toàn thì đột nhiên Từ Hải xuất hiện đưa Kiều thoát khỏi cảnh ô nhục. Hai người rất tâm đầu ý hợp, sống hạnh phúc. Nhưng Từ Hải không bằng lòng với cuộc sống êm đềm bên cạnh nàng Kiều tài sắc, chàng muốn có sự nghiệp lớn nên sau nửa năm “Hương lửa đang nồng” đã từ biệt Kiều ra đi. Đoạn trích này cho thấy chí khí của Từ Hải.
• Chủ đề: Đoạn trích là ước mơ công lí của Nguyễn Du gửi gắm qua hình tượng Từ Hải với dáng dấp tráng chí của một bậc đại trượng phu anh hùng cái thế, một tráng sĩ anh hùng tung hoành trong thiên hạ, vừa có chí khí phi thường vừa có tâm hồn khoáng đạt. Đồng thời đoạn trích còn thể hiện ngòi bút đầy sáng tạo của Nguyễn Du khi xây dựng hình tượng nhân vật Từ Hải với bút pháp ước lệ và cảm hứng vũ trụ gắn bó chặt chẽ với nhau.
• Ý nghĩa nhan đề:
  • “Chí”: thể hiện ý chí con người hướng đến những việc làm lớn lao.
  • “Khí”: là nghị lực để đạt tới mục đích.

→ “Chí khí anh hùng”: là lí tưởng, nghị lực, và mục đích cao cả của người anh hùng.

• Bố cục: 3 phần
  • Phần 1 (4 câu thơ đầu): cuộc chia tay giữa chàng Từ Hải và Thúy Kiều sau những năm tháng chung sống.
  • Phần 2 (12 câu thơ tiếp): cuộc nói chuyện giữa Thúy Kiều và Từ Hải – thể hiện tính cách anh hùng của Từ Hải.
  • Phần 3 (còn lại): ý chí và tính cách của Từ Hải.

“Nửa năm hương lửa đương nồng

Trượng phu thoát đã động lòng bốn phương

Trông vời trời bể mênh mang

Thanh gươm yên ngựa lên đường thảng rong”

• Thời gian ra đi
  • “Nửa năm”: Là một con số không nhiều thế nhưng chàng và nàng đã có biết bao nhiêu là kỉ niệm.
• Hoàn cảnh ra đi
  • ​”Hương lửa”: Tình ảnh ước lệ ” tình yêu”.

→ “Hương lửa đương nồng”: Tình cảm của hai người đang rất mặn nồng.

• Lí do ra đi:

  • “Trượng phu”: Người đàn ông có tài năng xuất chúng.

  • Từ Hải đã “động lòng bốn phương”: Ý chí muốn làm nên sự nghiệp lớn. Hình ảnh “trời bể mênh mang” như thể hiện được ý chí lớn lao của Từ Hải.

  • Khát khao được vẫy vùng, tung hoành bốn phương là một sức mạnh tự nhiên không gì có thể ngăn cản nổi.

  • Thoắt (tính từ): Dứt khoát, mau lẹ, kiên quyết, chỉ sự nhanh chóng trong khoảnh khắc bất ngờ.

• Tư thế
  • Thanh gươm yên ngựa: 1 mình, 1 gươm, 1 ngựa.
  • Thẳng rong: Đi liền 1 mạch

→ Tư thế oai phong, hào hùng sánh ngang với trời đất

• Cách miêu tả:
  • Đặt nhân vật sánh ngang với không gian trời bể mênh mang”.

→ Cảm hứng vũ trụ”

→ Ngợi ca người anh hùng mang tầm vóc vũ trụ.

• 4 câu đầu miêu tả
  • Bối cảnh chia li giữa Thúy Kiều và Từ Hải.
  • Giới thiệu chí khí anh hùng của Từ Hải.
  • Tư thế oai phong, hào hùng của 1 con người mang tầm vóc vũ trụ

→ Ý chí quyết tâm ra đi dứt khoát không vương vấn

⇒ Bốn câu thơ đầu đã thể hiện được cuộc chia tay vô cùng kiên quyết của Từ Hải.

“Nàng rằng: “Phận gaí chữ tòng

Chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi”

Từ rằng: “Tâm phúc tương tri

Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình?

Bao giờ mười vạn tinh binh

Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường

Làm cho rõ mặt phi thường,

Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia

Bằng nay bốn bể không nhà

Theo càng thêm bận biết là đi đâu?

Đành lòng chờ đó ít lâu

Chầy chăng là một năm sau vội gì?”

• Thúy Kiều một lòng một dạ muốn theo chồng mình: “Nàng rằng: “Phận gaí chữ tòng/ Chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi”
  • Thúy kiều nhắc đến chữ tòng trong lễ giáo phong kiến, phận gái thì phải theo chồng.

  • Do tâm lí của nàng lúc này.

  • Có thể nàng muốn ra đi để cùng chia sẻ, tiếp sức và cùng gánh vác khó khăn cùng Từ Hải.

→ Đó là mong muốn chính đáng, hợp lí, thuận tình.

• Từ Hải đã từ chối mong muốn của Thúy Kiều. Đó là phản ứng tất yếu của người anh hùng chân chính: “Từ rằng: “Tâm phúc tương tri/ Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình?”
  • “Sao chưa dứt khỏi nữ nhi thường tình”: Khuyên Thúy Kiều vượt lên chính mình để trở thành vợ một người anh hùng.
  • ​”Tâm phúc tương tri”: Hai người đã hiểu nhau sâu sắc.

• Hứa hẹn ngày trở về vinh quang

  • ​”Bao giờ mười vạn tinh binh…Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường”: Khí chất anh hùng của kẻ trượng phu. Chàng phải đi đến khi nào lập nên sự nghiệp, có tinh binh đi sau, có lá cờ rợp đất thì mới trở về tìm nàng để cho nàng có một cuộc sống sung sướng.
  • “Làm cho rõ mặt phi thường/ Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia”:
    • “Mặt phi thường”: Ước mơ anh hùng. Phải làm cho ra dạng phi thường khi đó thì Từ Hải mới rước nàng thành vợ chính thức của chàng.
  • “Bằng nay bốn bể không nhà/ Theo càng thêm bận biết là đi đâu?”:
    • ​Bốn bể không nhà: Ẩn dụ → Chí khí tung hoành ngang dọc. Còn đi theo Từ Hải thì bốn bể không nhà làm sao mà một người con gái như nàng Kiều có thể chịu đựng được.
  • “Đành lòng chờ đó ít lâu/ Chầy chăng là một năm sau vội gì?”: Chàng vừa hứa hẹn vừa an ủi nàng, cùng lắm là một năm sau chàng sẽ trở về bên nàng.

→ Từ Hải quả là một người anh hùng khí thế hơn người, nữ nhi xinh đẹp cũng không thể nào ngăn được chí hướng lớn lao của người anh hùng ấy. Không những thế chàng còn hứa hẹn an ủi nàng mong ngày sum họp.

“Quyết lời dứt áo ra đi

Gió mây bằng đã đến kì dậm khơi”

• Thái độ, cử chỉ
  • Kiên quyết, dứt khoát, ko chần chừ, do dự, ko để tình cảm yếu đuối lung lạc, cản bước.
• Hình ảnh chim bằng
  • Hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho người anh hùng có lí tưởng cao đẹp, phi phàm, mang tầm vóc vũ trụ.

→ Khẳng định quyết tâm và tự tin vào thành công. Thể hiện lí tưởng của một kẻ anh hùng khao khát lập nên một sự nghiệp có ý nghĩa.

⇒ Một con người khí chất hơn người, hoài bảo lớn lao và niềm tin sắt đá vào tài năng của mình.