Tình nghĩa là gì? – Đọt Chuối Non

Chào các bạn,

Chúng ta rất quen thuộc với từ “tình nghĩa”—tình nghĩa bạn bè, tình nghĩa thầy trò, tình nghĩa anh em, tình nghĩa vợ chồng, tình nghĩa cha con. Nhưng nếu phải dịch ra tiếng Anh thì có lẽ từ giản dị nhất để dịch là “relationship”, dịch ngược trở lại tiếng Việt là “liên hệ”, tức là, hỡi ôi, cả “tình” lẫn “nghĩa” đã biến mất trong tiến trình dịch. Chữ tiếng Anh khác, sâu hơn một chút là “bond, bonding”—father-son bond, brotherhood bond… Nhưng bond là nói về khắng khít, keo dính, hơn là “cảm xúc” và “nghĩa vụ”.

“Tình” thì dễ hiểu rồi. Đó là phần xúc cảm của con tim. “Nghĩa” là “nghĩa vụ”, các trách nhiệm chúng ta có với nhau trong liên hệ với người khác. Nghĩa vợ chồng thì có nhiệm vụ của vợ và chồng đối với nhau. Nghĩa bạn bè, nghĩa thầy trò… cũng đều như thế.

Và nếu nói đến nghĩa vụ thì có lẽ ai trong chúng ta cũng biết rồi: Nói chung là tốt với nhau—khiêm tốn với nhau, thành thật với nhau, nhân ái với nhau, lễ nghĩa với nhau, giúp đỡ nhau, đùm bọc nhau, khuyến khích nhau, cầu nguyện cho nhau… Sống tốt với nhau thì ai trong chúng ta cũng đã biết lý thuyết hết rồi.

Các điều tốt với nhau chúng ta vừa kể trên đều nằm trong một chữ cổ là “tình nghĩa”, và chữ thời đại hơn là “trung thành” (loyalty). Người trong một liên hệ nào đó cha con, thầy trò, vợ chồng, bạn bè… thì phải trung thành với nhau. Tức là phải sống tốt với nhau theo các kiểu ta mới kể trên.

* Tuy nhiên, có một điểm trung thành quan trọng nhất mà mình cần nhắc đến ở đây, để chúng ta cùng ghi nhớ.

Trong khung cảnh chính trị xã hội Việt Nam 60, 70 năm nay, cái ta thấy thường xuyên nhất là bạn bè thân thiết thường trở thành thù địch chỉ vì tư tưởng chính trị khác nhau. Người ta không chỉ bỏ nhau và còn tiến tới mức thanh toán nhau vì tư tưởng chính trị.

Các bạn, mình thật sự là chẳng biết trên thế giới có điều gì ngu si hơn vậy. Chỉ có những người ngu dốt mới đặt chính trị cao hơn tình người. Chính trị chỉ là lý‎ thuyết quản lý, mà là l‎ý thuyết quản lý rất l‎‎ý thuyết, thường là chẳng có thực nghiệm gì cả. Một ông bá vơ nào đó l‎ý thuyết triết lý lăng nhăng về chính trị, nghe bùi lỗ tai, thế là thiên hạ có thể long nhong hò hét giết nhau cho “chân lý”. Các lý‎ thuyết quản lý công ty may ra còn được nhiều công ty thực nghiệm để có kinh nghiệm thực. Còn các l‎ý thuyết chính trị thì phần nhiều là bá vơ, sao người ta có thể ngu si đến nỗi dùng chính trị để giết nhau hay thanh trừng nhau là sao? Mình chẳng hiểu được. Nếu mọi l‎ý thuyết chính trị đều hay hết, sao ta có đủ loại khủng hoảng kinh tế chính trị trên thế giới, với đủ mọi loại lý thuyết chính trị được thực hành. Vậy là sao?

Nếu vợ chồng ly dị nhau vì bất đồng ‎ý kiến trong việc quản lý công ty của vợ chồng, bạn bè thành thù địch chỉ vì bất đồng ý kiến trrong việc quản lý công ty chung… Nếu đó không phải là ngu dốt thì còn có từ nào khác?

Chính trị chỉ là một lý‎ thuyết quản lý, không hơn không kém. Không thể quá ngu dốt đến mức tôn thờ một lý‎ thuyết quản lý đến mức lệ thuộc vào nó để biến bạn bè anh em thành thù địch. Ngu dốt nào thì cũng phải có giới hạn của nó. Please!

Lòng trung là như thế. Mối người có một tư duy khác nhau, kẻ thích mắm tôm người ghét mắm tôm. Liệu cách mà sống chung vui vẻ, hòa bình, thân ái. Tôn trọng nhau và kính nể tình bạn, tình anh em, tình thầy trò, tình vợ chồng…

Nếu vợ ta cắt tóc ngắn thì vẫn là vợ ta, bạn ta làm nghề ta ghét cũng là bạn ta, anh ta tư duy kiểu ta cho là ngu dốt thì vẫn là anh ta… Đó là trung thành. Trung thành làm cho tình nghĩa vượt lên các lý do phân cách bình thường như sở thích, tôn giáo, chính trị…

* Một điều khác nữa là, nếu bạn mình lên là bạn mình, nhưng nếu bạn mình xuống, bị đám đông sỉ nhổ, thì mình hoặc hùa theo đám đông chê bai bạn mình, hay bỏ chạy trốn mất tiêu. Đó là hèn hạ và phản phúc.

Nếu đã là bạn, dù ta có thể hoàn toàn bất đồng ý về việc bạn làm, ta vẫn có thể nói: “Cậu có thể tựa vào vai tớ khi cần một bờ vai để tựa.”

Và điều này cũng đúng với tất cả mọi loại tình nghĩa khác—vợ chồng, anh em, thầy trò…

Nếu ta không có được lòng trung, thì thực sự là ta không đáng để có một liên hệ tình cảm nào với ai, vì mọi liên hệ tình cảm của ta không bao giờ có thể gọi là tình nghĩa.

Chúc các bạn một ngày tình nghĩa.

Mến,

Hoành

© copyright 2011 Trần Đình Hoành Permitted for non-commercial usewww.dotchuoinon.com